-
1 җыеп алу
1) собра́ть (всё, по́лностью)2) подобра́ть -
2 җыю
перех.1) собира́ть/собра́ть ( воедино), созыва́ть/созва́ть (кого-л.)җыелыш җыю — созва́ть собра́ние
дусларны җыю — собра́ть друзе́й
халыкны җыю — созва́ть наро́д
2) собира́ть/собра́ть, набира́ть/набра́ть || сборуңыш җыю — собира́ть урожа́й
гөмбә җыю — собира́ть грибы́
бер чиләк кыяр җыю — набра́ть ведро́ огурцо́в
мамык җыю — сбор хло́пка
3) копи́ть, нака́пливать, накопи́ть, собира́ть/собра́ть, коллекциони́ровать (что-л.) || скопле́ниесәнгать әсәрләрен җыю — собира́ть произведе́ния иску́сства
акча җыю — копи́ть де́ньги
4) собира́ть/собра́ть, монти́ровать, смонти́ровать, составля́ть/соста́вить (что-л.) ||а) сбо́рка (мотора, часов и т. п.)корабль моделен җыю — смонти́ровать моде́ль корабля́
станок(ны) җыю — сбо́рка станка́
б) сбо́рочныйҗыю цехы — сбо́рочный цех
5) собира́ть/собра́ть, взима́ть || сборвзнос җыю — собира́ть взно́сы
налог җыю — сбор нало́га
кирәкле мәгълүматлар җыю — собра́ть ну́жные све́дения
6) перен. собра́ть, мобилизова́ть себя́; набра́ться ( чего)бөтен кыюлыкны җыю — набра́ться сме́лости (ду́ху)
бөтен көчне җыю — собра́ть все си́лы
көч җыю — копи́ть си́лы, собра́ться с си́лами, накопи́ть си́лы
акыл җыю — набра́ться ума́ (ра́зума)
7) прибира́ть/прибра́ть, убира́ть/убра́ть, прибира́ться/прибра́ться, убира́тьсяурын-җирне җыю — убра́ть посте́ль
бүлмәне җыю — прибра́ться в ко́мнате
8) диал. хорони́ть/похорони́ть ( кого)мәетне җыю — похорони́ть поко́йника
9) подбира́ть, подтя́гиватьчәчне толымга җыю — подобра́ть во́лосы в ко́су́
10) принима́ть/приня́ть, набира́ть/набра́тьзаказлар җыю — набира́ть зака́зы
11) в разн. знач. набира́ть/набра́ть ( что-кого)телефон номерын җыю — набра́ть но́мер телефо́на
мәкаләнең текстын җыю — набра́ть текст статьи́
төзелешкә эшчеләр җыю — набира́ть рабо́чих на строи́тельство
12) скла́дывать/сложи́ть, подбира́ть/подобра́ть, поджима́ть/поджа́тьаякларны җыеп утыру — сиде́ть подобра́в но́ги
13) перен. впи́тывать/впита́ть (влагу, запахи)14) полигр. набира́ть/набра́ть || набо́рмәкаләне петит белән җыю — набра́ть заме́тку пети́том
•- җыеп алу- җыеп алынмалы
- җыеп кую
- җыеп чыгу -
3 бөртек
1. сущ.1) крупи́нка, крупи́ца (песка, снега, табака, крупы и т. п.)алтын бөртеге — крупи́ца зо́лота
шикәр бөртеге — крупи́нка са́хара
2) ка́пелька дождя́яшь бөртеге — ка́пелька слезы́
чык бөртеге — ка́пелька росы́
3) зерно́, зёрнышкободай бөртеге — зёрнышко пшени́цы
4) собир. хлеб; зерно́ике тонна бөртек җыеп алу — собра́ть две то́нны хле́ба (зерна́)
5) шту́ка (при счёте очень тонких, мелких и малого количества вещей)өч бөртек үлән — три (шту́ки) трави́нки
бер бөртек чәч калмый, коелып бетте — не оста́лось ни одно́й волоси́нки, все вы́пали
өч бөртек кеше килгән — перен. пришли́ то́лько тро́е, пришли́ всего́ три челове́ка
6) кро́шка, кро́хакөн буена бөртек тә капканым юк — за це́лый день кро́шки в рот не взял
мрамор бөртеге — кро́шка мра́мора
7) спец. гра́нула2. прил.1) зерни́стый снег2) рассыпно́йтавыкларга бөртек азык бирү — дать ку́рам рассыпно́й корм
3) ба́йховыйбөртек чәй — ба́йховый чай
•- бер бөртек тә
- бөртек тоткыч••бөртегенә хәтле истә булу — по́мнить до мелоче́й
-
4 иген-тару
сущ.; собир.жи́то; хлеба́, урожа́й ( в зерне или на корню); урожа́й хлебо́вбыел иген-тару уңмады — ны́нче хлеба́ не уроди́лись
иген-таруны югалтуларсыз җыеп алу — убра́ть урожа́й без поте́рь
-
5 касмак
сущ.; разг.1) поскрёбки, оскрёбки, нага́р (прикипевшие, пригоревшие на дне, на стенах посуды)2) пе́на, пе́нка; на́кипьшулпаның касмагын җыеп алу — снять на́кипь с бульо́на
кайнаган сөт өстендәге касмак — пе́нка на пове́рхности кипячёного молока́
3) ко́рка, ко́рочка, чешуя́ ( на голове грудного ребёнка)4) оса́доктимер касмагы — оса́док желе́за
тутык касмагы — оса́док ржа́вчины
-
6 кипкән
прил.1)а) в разн. знач. сухо́й, вы́сохшийкипкән иреннәр — вы́сохшие (пересо́хшие) гу́бы
кипкән керләрне җыеп алу — снять вы́сохшее бельё
б) засо́хший, сухо́й, вы́сохший (о деревьях, кустарниках, листьях, траве)кипкән агач чатнамый — (посл.) сухо́е (вы́сохшее) де́рево не тре́скается
в) сухо́й, сушёный (о фруктах, грибах, овощах)кипкән мәтрүшкә төнәтмәсе — насто́й сушёной души́цы
кипкән кура җиләге белән чәй эчү — пить чай с сушёной мали́ной
2) запёкшийся (о губах, ранах)кипкән яра эзләре — следы́ запёкшихся ран
кипкән иреннәрне ялау — обли́зывать запёкшиеся гу́бы
3) перен. сухоща́вый, исхуда́лый, ча́хлый ( о человеке)кипкән йөзле кеше — челове́к с сухоща́вым лицо́м
•••кипкән таракан — презр. суха́я во́бла
-
7 корылата
-
8 соскы
сущ.сово́к || совко́выйкүмерне соскы белән җыеп алу — сгрести́ у́голь совко́м
он соскысы — сово́к для муки́
соскы көрәк — совко́вая лопа́та
-
9 чүп-чар
сущ.; собир.1) вся́кий му́сор, сор, отхо́ды, отбро́сыидәннән чүп-чар җыеп алу — собра́ть с по́ла му́сор
урманда чүп-чар калдырырга ярамый — в лесу́ нельзя́ оставля́ть му́сор
2) сорня́к, со́рная расти́тельность ( заглушившая культурные посевы)3) хлам, старьё, ру́хлядьсарайдагы барлык чүп-чарны чыгарып ташлау — вы́бросить из сара́я весь хлам
4) перен.; разг. что-л. него́дное, бесполе́зное; чепуха́, ерунда́, галиматья́ прост.әдәби чүп-чар — литерату́рная галиматья́
5) перен.; разг. шваль, дрянь || дрянно́й ( о человеке) -
10 шабыршы
-
11 түбәтәй
сущ.1) тюбете́йка; ермо́лкахәтфә түбәтәй кию — надева́ть (носи́ть) ба́рхатную тюбете́йку
2) ист. желе́зный шлем, надева́емый под ша́пку•- түбәтәй карта••түбәтәй җыеп калу — отстава́ть от други́х; приходи́ть по́зже други́х (букв. подбира́ть шлем)
-
12 чабу
I перех.коси́ть || косьба́печән чабу — коси́ть се́но
печән чабу вакыты — сеноко́сная пора́, вре́мя сеноко́са, косови́ца
- чабып үткәрү(печән) чабу машинасы — сенокоси́лка
- чабып ташлау
- чабып чыгу
- чабып яту II перех.1) руби́ть, отруби́ть, разруба́ть/разруби́ть || ру́бка2) выда́лбливать/вы́долбить (корыто, лодку)3) выруба́ть, проруба́ть (лёд, прорубь)•- чабып өзү
- чабып тору
- чабып төшерү
- чабып үтерү••III неперех.; разг.чапмаган да, юнмаган да — топо́рная рабо́та (букв. не ру́блено, не отёсано)
1) бежа́ть, бе́гать, нести́сь, мча́ться || беготня́; см. тж. йөгерүелга буена чабу — бежа́ть к ре́чке
куркудан бөтен көчкә чабу — нести́сь во весь дух от испу́га
әле анда, әле монда чабу — бе́гать туда́-сюда́
2) бежа́ть, скака́ть, мча́ться, нести́сь ( о лошади) || ска́чкаатка атланып чабу — скака́ть на ло́шади
3) перен. бежа́ть, нести́сь, мча́ться (о машине, поезде, времени)вакыт чаба — вре́мя бежи́т
машина урманга таба чапты — маши́на помча́лась к ле́су
4) разг. е́здить, разъезжа́тьрайоннан районга чабу — е́здить по райо́нам
5) перен. спеши́ть, торопи́тьсяярдәмгә чабу — спеши́ть на по́мощь
мәктәпкә чабу — торопи́ться в шко́лу
врач артыннан чабу — бе́гать за врачо́м
•- чабып йөрү
- чабып кайту
- чабып килү
- чабып китү
- чабып узу
- чабып үтү IV1) хлеста́ть, па́рить ( веником)2) ударя́ть/уда́рить (по щеке, по лицу); дать пощёчину3) уст.; диал. пра́здновать чтонардуган чабу — пра́здновать ма́ртовский Но́вый год ( по восточному календарю)
сабан чабу — пра́здновать Сабанту́й
V сущ.май чабу — пра́здновать Ма́сленицу
1) пола́, подо́л, фа́лды, низ оде́жды; см. тж. итәкбишмәт чабуы — пола́ бешме́та
чабулары ачылып китте — полы́ распахну́лись
2) клин, клинообра́зный крой (юбки, платья); см. тж. өлге 2)дүрт чабулы итәк — подо́л из четырёх кли́ньев
••чабудан тарту (тоту) — помеша́ть, не позво́лить де́лать что-л.; удержа́ть от соверше́ния чего-л.
чабуны җыеп йөрү — быть бди́тельным, осторо́жным
чабуына ябышу — увяза́ться за кем-л.
См. также в других словарях:
чүпләү — I. 1. Чүп (I,1) белән тутыру, чүп белән каплау 2. Бер иш нәрсәгә башка чит нәрсә катнашу, чүп катнашу. II. ЧҮПЛӘҮ – 1. Таралып яткан яки башка төрле азыкны томшык белән эләктереп алып ашау тавыклар җим чүпли. Берәр нәрсәне бөртекләп җыеп ашау… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җыю — I. 1. Кеше яки хайваннарны төрле урыннардан бер җиргә китерү, туплау. Чәчелеп яткан яки таралып урнашкан нәрсәләрне чүпләп җыйнау, бер савытка тутыру. Җыену, алып китү өчен әйберләрне җыйнау 2. Әкренләп, берәмләп туплау, булдыру һәм күбәйтү.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җыелу — 1. (Җыю) 2. Күп җан иясенең бер урынга килүе, туплануы, барысы бергә бер тирәдә булу. Тамып яки төрле яктан агып килеп, бер урынга тулу 3. Аз азлап, билгеле бер сумма тәшкил итү, туплану. Берсе өстенә берсе өстәлеп арту, күбәю. Бар ителү, күпләп… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җыештыру — 1. Таралып яткан әйберләрне җыйнау, бергә җыю, бер җиргә өю, кую. Җыеп алу, җыйнау, җыеп алып урнаштыру (иген, яшелчә уңышы тур.). Бер урынга җыйнау, бөрештереп яки бөкләп җыю, йомарлау чикмән итәген аркасына җыештырып... 2. Тәртипкә китерү,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
күтәрү — (КҮТӘРЕЛҮ) – Нәр. б. югарыга таба торгызу, вертикаль хәлгә китерү; өскә таба карату. Нәр. б. югарырак итү 2. Төшермичә тоту. Иелеп алу, җыеп алу 3. Куптару, туздыру (тузан, кар һ. б.) 4. Әзер бураны мүкләп өю 5. Кузгату, кую (мәсьәләне) 6.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җыйнаштыру — 1. Тиз тиз генә җыеп алу, җыештыру 2. Аннан моннан, җиңелчә генә җыйнау. Тәртипкә китерү, җыйнаклау … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
туплау — I. ф. 1. Төрле җиргә таралган, сибелгән яки урнашкан нәрсәләрне бур урынга, бер тирәгә җыю 2. Әкренләп, аз азлап, берәмләп җыеп, үзендә булдыру. Төрле чыганаклардан нин. б. сүз, хәбәр һ. б. ш. ны алу, җыю 3. Кешеләрне берәр кеше яки оешма… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге